Üretimden Tüketime Hayatın Her Alanında: Yapay Zeka
1-7 Mayıs Bilişim Haftası kapsamında UKÜ Haber Ajansı’na röportaj veren UKÜ Mühendislik Fakültesi’nden Prof. Dr. Melike Şah Direkoğlu, yapay zekayı ve hayatımıza etkilerini değerlendirdi. Yapay zeka kavramının neredeyse 60 yıldır hayatımızda yer aldığını belirten Direkoğlu, yapay zekanın son yıllarda popülarite kazanmasını chatbotlar gibi halkın kullanımına sunulan yapay zeka destekli platformlara bağladı. Direkoğlu, yapmış olduğu değerlendirmede yapay zekanın çok geniş bir alan ve terim olduğunu dile getirdi. Yapay zekanın altında pek çok alt başlığın yer aldığını söyleyen Direkoğlu, yapay zekayı farklı yönleri ile ele aldığı röportajında yapay zeka için “üretimden tüketime hayatın her alanına dokunan, her alanını değiştiren bir teknoloji” ifadelerini kullandı.
1. Yapay Zeka Teknolojilerinden ve Geçmişinden Kısaca Bahsedebilir Misiniz? Bu Teknolojiler Nasıl Gelişti ve Dönüştü?
Yapay zeka, 1950’li yıllarda John McCarthy tarafından ortaya atılmış ve o zamandan günümüze kadar gelişmeye devam etmiş bir kavramdır. Yapay zeka, yalnızca derin öğrenme modellerinden ibaret değildir; bilgisayarlara insan gibi düşünme, görme ve duyma yetenekleri kazandırmayı amaçlayan teknolojileri kapsar. Günümüzde özellikle chatbotların halka sunulmasıyla büyük popülerlik kazanmıştır. Yüz tanıma teknolojileri gibi uygulamalar da geçmişte yaygın olarak kullanılmıştır ve bunlar da yapay zeka ürünleridir. Yapay zeka, tıp, tarım, otomotiv, borsa ve yenilenebilir enerji gibi birçok sektörde yerini almış, hatta günlük yaşamımıza entegre olmuştur.
Yapay zekanın gelişimini hızlandıran unsurlar arasında verilerin erişilebilir hale gelmesi ve yüksek performanslı bilgisayar donanımlarının gelişmesi sayılabilir. Bu iki faktör, son yıllarda yapay zekanın çok daha etkili ve yaygın kullanılmasını sağlamıştır.
2. Yapay Zeka Teknolojilerinin Gündelik Hayatımıza Ne Gibi Etkileri Oldu, Oluyor?
Yapay zeka, verilerin işlenmesini daha hızlı ve verimli hale getirmiştir. İnsanlar artık veriye anında ulaşabiliyor ve yapay zeka, bu verileri analiz ederek işleri kolaylaştırıyor. Google’da yapılan bir araştırma, bir chatbot’a sorulan bir soruyla kıyaslandığında daha fazla çaba gerektirirken, yapay zeka chatbotları bu bilgiyi hızla toplar, analiz eder ve özetler. Yapay zeka, eğitimde, otonom araçların geliştirilmesinde ve fabrikalarda iş gücünün yerini alan robotlar gibi birçok alanda devrim yaratmıştır. Tıp sektöründe ise hastalık tespiti ve müdahale gibi kritik alanlarda kullanılmaktadır.
3. Yapay Zeka İş Gücünü Nasıl Dönüştürecek ve Bu Değişim İşsizlik Oranlarını Ne Şekilde Etkileyebilir?
Yapay zeka, bazı mesleklerin ortadan kalkmasına, diğerlerinin ise yeniden şekillenmesine yol açacaktır. Çevirmenlik gibi meslekler, makine çevirileri sayesinde tehdit altına girebilir. Bununla birlikte, yeni meslek grupları da doğacaktır; örneğin biyomedikal mühendisleri, yapay zeka destekli çalışarak tıp doktorlarına yardımcı olacaktır. Ancak herkesin yapay zeka mühendisi olması gerekmiyor; temel yapay zeka eğitimlerinin ardından kişilerin kendi alanlarında uzmanlaşmaları önemlidir. Bu şekilde, öğrenciler kendi alanlarına yapay zekayı entegre
4. Yapay Zeka Kişisel Verilerimizi Ne Kadar Güvende Tutuyor? Yapay Zekanın Etik Sorunları ve Tehlikeleri Hakkında Endişeler Mevcut. Bu Tehlikeleri Minimize Etmek İçin Ne Gibi Önlemler Alınabilir?
Yapay zeka algoritmalarının eğitilmesinde kullanılan verilerin kaynağı genellikle sosyal medya ve kişisel paylaşımlardır. Ancak bu verilerin nasıl kullanıldığına dair endişeler mevcuttur. Yapay zekanın veri güvenliğini sağlamak adına, açıklanabilir yapay zeka (Explainable AI) teknolojilerinin geliştirilmesi önemlidir. Bu teknoloji, algoritmaların nasıl çalıştığını ve verileri nasıl kullandığını şeffaf bir şekilde açıklamayı amaçlamaktadır. Ayrıca, kişisel verilerimizi paylaşırken dikkatli olmamız, yalnızca gerekli olan bilgileri paylaşmamız gerekmektedir.
5. Yapay Zeka Yaratıcılık ve Sanat Gibi Alanlarda Nasıl Bir Değişim Yaratıyor? Bu Alanlarda İnsan Rolünün Nasıl Değişmesini Bekleyebiliriz?
Yapay zeka, yaratıcı endüstrilerde de devrim yaratmaktadır. Artık sadece fikirleri söyleyerek senaryo yazabilir veya film çekebilirsiniz. Sanatsal resimler yapmak veya dijital sanat eserleri yaratmak da mümkün. Düşük bütçelerle film çekmek, çizgi film yaratmak veya sanat eserleri üretmek, yapay zeka teknolojilerinin sunduğu olanaklarla kolaylaşmıştır.
6. Yapay Zekanın Sağlık Hizmetlerinde Ne Tür Devrimler Yaratması Bekleniyor? Akıllı Cihazlar ve Dijital Sağlık Takip Sistemleri, Sağlığımızı Nasıl İzleyecek ve İyileştirecek? Yaşlı Bireylerin Günlük Yaşamlarını Bu Teknolojiler Nasıl Kolaylaştırabilir? Yaşam Kalitesini Nasıl Arttırabilir?
Yapay zeka, sağlık alanında hızlı veri analizi ve hastalık tespiti konusunda devrim yaratmaktadır. Akıllı saatler gibi giyilebilir cihazlar, kalp atışı, oksijen seviyeleri ve stres gibi verileri ölçüp anormal durumları tespit edebiliyor. Bu tür cihazlar, yaşlı bireylerin günlük yaşamlarını kolaylaştıracak ve hayat kalitelerini artıracaktır.
7. AI ve Otomasyonun Düşük Gelirli Ülkelere Etkisi Ne Olacaktır?
Düşük gelirli ülkeler, yapay zeka ve otomasyonu entegre ederek üretim süreçlerini daha verimli hale getirebilir. AI üreten ülkeler liderlik edecektir ve bu ülkeler, AI sistemlerine entegre olmayı tercih edebilirler. Bu tür teknolojiler, tarım gibi alanlarda verimliliği artırabilir ve daha az maliyetle daha fazla üretim yapılmasına olanak tanıyabilir.
8. Yapay Zeka Şehirlere Nasıl Entegre Olmalı? KKTC’de Bunun Örnekleri Neler?
Yapay zeka, şehirlerin daha güvenli ve yaşanabilir hale gelmesini sağlayabilir. Akıllı sinyalizasyon sistemleri, trafik yönetimini ve güvenlik sistemlerini iyileştirebilir. KKTC’de, Balıkesir-Demirhan yolunda akıllı trafik ışıkları gibi uygulamalar yapılmıştır. Ayrıca, şehir içindeki trafik durumunu izleyen ve kullanıcıları bilgilendiren sistemler de yapay zeka destekli örneklerdir.
9. Yapay zekanın eğitim sistemine etkisi ne olacak? Eğitimde kişisel gelişim ve öğretim nasıl şekillenecek?
Yapay zeka eğitim alanında büyük değişiklikler yaratabilir. Özellikle öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarına göre ders içerikleri ve materyaller oluşturulabilir. Öğrencilerin öğrenme hızları, tarzları ve ihtiyaçları dikkate alınarak kişisel eğitim planları yapılabilir. Ayrıca, öğretmenlere öğretim süreçlerinde yardımcı olabilecek yapay zeka destekli araçlar sağlanabilir. Bu araçlar, öğretmenlerin öğrencilerle daha verimli zaman geçirmelerini sağlar. Yapay zeka ayrıca sınavlarda, geri bildirimlerde ve notlamada öğretmenlerin iş yükünü hafifletebilir. Kişiye özel eğitim platformları ve robot öğretmenler gibi yeni nesil uygulamalar eğitimde daha yaygın hale gelebilir.
10. Yapay zekanın ulaşım ve taşımacılık sektöründe nasıl bir devrim yaratması bekleniyor?
Otomatik pilotlu araçlar, otonom taşıma sistemleri ve trafik yönetimi yapay zeka teknolojileri sayesinde daha verimli hale gelecektir. Akıllı ulaşım sistemleri, trafik akışını daha verimli bir şekilde düzenleyecek ve kazaları en aza indirecektir. Özellikle otonom araçlar, sürücüsüz seyahat imkânı sunarak ulaşımın daha güvenli ve verimli hale gelmesine yardımcı olacaktır. Akıllı trafik ışıkları, araçların hızını ve yoğunluğunu izleyerek, her araç için optimal yolu seçebilecek. Ayrıca yapay zekanın analiz gücü ile ulaşım hatları daha verimli planlanabilir ve trafik sıkışıklığı önlenebilir.
11. Yapay zeka ile ilgili toplumsal eşitsizlikler nasıl çözülmeli?
Yapay zeka teknolojilerinin faydalarından herkesin eşit şekilde yararlanması önemlidir. Ancak, teknolojik ilerleme ile birlikte bazı toplumsal eşitsizlikler de ortaya çıkabilir. Bu nedenle, yapay zeka ve otomasyon teknolojilerine erişim konusunda eşitlik sağlanmalı, eğitim sistemleri herkese bu yeni teknolojiye adapte olabilecek bilgi ve beceriler kazandırmalıdır. Düşük gelirli bölgelere özel destekler sunulmalı ve bu teknolojilerin herkes için ulaşılabilir olması sağlanmalıdır. Bu teknolojilerin daha erişilebilir hale gelmesi için devletler ve özel sektör işbirliği içinde çalışmalı.
12. Yapay zekanın gelecekteki potansiyeli hakkında ne düşünüyorsunuz? Gelecekte yapay zekanın rolü nasıl şekillenecek?
Yapay zekanın gelecekteki potansiyeli son derece büyük. Sağlık, eğitim, üretim, tarım, ulaşım gibi pek çok alanda yapay zekanın etkileri artarak devam edecek. Ancak bu teknolojilerin gelişimi ile birlikte ortaya çıkacak etik sorunlar ve toplumsal değişimlere yönelik çözümler de ön plana çıkacak. İnsan ve yapay zekanın bir arada çalışacağı, güçlerini birleştirerek daha verimli ve sürdürülebilir sistemler oluşturulacağı bir gelecek bizi bekliyor. Yapay zeka sadece iş gücü verimliliğini arttırmakla kalmayacak, aynı zamanda insan hayatını daha kaliteli ve güvenli hale getirecek.